(1) روشنفکران رسانه یی و اسب دموکراسی

دو سال پیش، متاثر از بودریار، مقاله­یی نوشتم با عنوان روشنفکران و رسانه­ها. بحث اصلی­ام این بود که، در شرایط آرمانی، روشنفکران و رسانه ها هردو یک نقش را بازی می­کنند و بنابراین در معادلات معاصر اولی جای خود را به دومی خواهد داد. به عبارت دیگر، ادعای من این بود که " زمانی بود که روشنفکران رساناتر از هر رسانه ­یی بودند و امروزه رسانه­ها روشن­تر از هر روشنفکری شده اند." اما همچنان که به­تاکید گفتم این­همانی روشنفکران و رسانه­ها پدیده­ یی در شرایط آرمانی است، وضعیتی که اگرچه جوامع پسا– صنعتی بیش از همه به آن نزدیک شده اند، با این حال تا تحقق کامل فاصله دارد، و بسا که هرگز به­طور مطلق واقع نشود. در نتیجه، با وجود این­همانی مذکور، در حال حاضر می­توان از ظهور پدیده­ یی به نام "روشنفکران رسانه یی" سخن گفت، روشنفکرانی که در عین اشتراکات ایدئولوژیک، بسته به ساختار و سازمان فرهنگی و سیاسی جامعه ­یی که در آن زیست می­کنند، رفتارهای رسانه یی متفاوتی از خود بروز خواهند داد. هدف این نوشته توصیف برخی شاخصه­های روشنفکران رسانه یی در ایران، با توجه به مقوله­ی دموکراسی است
به نظر می­رسد که پیش از هرچیز باید به تعریفی از "روشنفکر رسانه یی" رسید، اما از آن­جا که هردو جزء این ترکیب محل مناقشه اند، به­جای ارائه­ی تعریف، تنها به تفاهمی بسنده خواهیم کرد. خیلی ساده، از دید من، "روشنفکر رسانه یی" موجودی مجهز به سازوبرگ روشنفکری است که صحنه­ی رسانه­ها را نمایش­گاه خود می­سازد. روشنفکر رسانه یی با آگاهی از وضعیت گذاری که گرفتار آن شده، بسته به خاستگاه و خواست­های خود، یکی از دو مولفه­ی هویتی خویش را بر دیگری برتری می­بخشد. بدیهی است که تنها در صورت وجود رسانه­های همگانی مستقل و موثر در فضایی آزاد و جامعه یی باز است که چنین روشنفکری به ایفای نقش کامل خود نزدیک خواهد شد
بنابراین، پرداختن به ویژگی­های روشنفکران رسانه یی در جامعه­ی ایرانی تنها با مد نظر گرفتن نزدیک­ترین وضعیت این جامعه­ به آن فضا میسر می­شود، یعنی وضعیتی که پیشنیه­ی آن حداکثر به یک دهه می­رسد، دهه یی که علاوه بر تحولات داخلی با توسعه­ی شدید تکنولوژی­های رسانه یی، و از جمله اینترنت همراه بود؛ دهه یی که بی­گمان تاثیر تعیین­کننده یی بر آرایش و حتا آرای روشنفکران ایرانی گذاشته، اکثر آنان را، خواه ناخواه، به رسانه­سازی یا رسانه­پردازی کشاند
به این ترتیب و به­طور مشخص، اکنون در میان روشنفکران رسانه یی ایرانی، از یک سو با روشنفکر عرفی و سنتی مواجه ایم که همچنان و هنوز بر منزلت منزه روشنفکری خود تاکید ورزیده و رسانه را تنها یک وسیله می­داند، و از سوی دیگر روشنفکر نوظهور و بی­پیشینه یا کم­پیشینه یی که اولویت اول خود را نقش رسانه یی خویش دانسته، روشنفکری را ابزاری برای ارتقای این نقش می­شمارد. این هردو با وجود فاصله­ی بعضا" بعیدی که در این راستا از هم می­گیرند، وجه اشتراک مهمی دارند و آن دید پیشا- مک­لوهانی هردو به رسانه­ها است. این هردو رسانه را یک وسیله­ی ابلاغ پیام می­دانند، و به این ترتیب به توافقی اصولی بر سر مولفه­ی دوم هویت خویش می­رسند: تنها تفاوت آن­ها در درجه­ی اهمیتی است که برای آن قائل می­شوند. با این حال، در مورد مولفه­ی نخست به اختلاف نظر شدیدی دچار اند که گاه آن­ها را تا مرز تکفیر یک­دیگر نیز پیش میبرد