روح حقیر ایرانی

مجموعه مصاحبه­های ابراهیم گلستان با پرویز جاهد با عنوان "نوشتن با دوربین" (اختران، 1384) تازگی منتشر شده. کتاب را یک سال پیش خواندم، دو بار – یک­بار برای اظهار نظر اولیه و بار دوم برای بازبینی ویرایشی و سایر مسائل مربوطه. از خود کتاب خوش­ام که نیامد که هیچ، با عرض معذرت عق­ام هم نشست، اما راجع به انتشار آن به هر حال نظرم مثبت بود. رمضانی – مدیر نشر مرکز – هم تا آن­جا که می­دانم دست­کم دوبار کتاب را خواند، به دقت و با حوصله­ی بسیار. شرط و شروطی برای انتشارش گذاشت، مهم­تر از همه حذف هتاکی­های کتاب، و نامه یی رسمی هم برای گلستان نوشت. گلستان شرایط را نپذیرفت و چه­قدر خوش­ام آمد از رمضانی که زیر بار نرفت و چه­قدر بیش­تر خوش­ام وقتی که فهمیدم با این همه خودش به فراهم آمدن امکان انتشار آن کمک کرده بود ...
خب، در اهمیت و ارزش کار گلستان شکی نیست. فقط نمی­دانم چه­طور می­شود این همه حقارتی را که در لفاف نخوتی مهوع پنهان شده خواند و به حال خود به عنوان یک ایرانی افسوس نخورد؟ راستی کدام­یک از ما یک نویسنده یا متفکر غربی، و بگذارید بگویم غیرایرانی، سراغ داریم که آخر عمری این­طور دست به قلم برده یا لب به مصاحبه باز کرده باشد؟ راستی اگر همه­ی آن­چه آن سال­ها بوده گند و گه بوده، چرا نمی­گوید که او و اطرافیان­اش هم این کثافت را مزین کرده اند؟ گیرم که شاملو، تقوایی، دریابندری، و ... هم همین نخوت موهن را داشته اند -- فحاشی به آن­ها چه دردی را دوا می­کند؟ این­ها چه چیزی به شان گلستان اضافه می­کند؟ همان استراتژی آشنای ایرانی؟ خوارداشت دیگران برای بزرگ­داشت خود؟
به هر حال، اگر کتاب را نخوانده اید، حتمن بخوانید، هرچه باشد برای خودشناسی ایرانی لازم است. امثال گلستان بین ایرانی­ها کم نبوده اند، ایرانی­هایی هم که با این توحش­های کلامی ارضا شوند کم نیستند. کم نیستند کسانی که تمجید خود را به بهای تحقیر دیگران می­جویند -- راستی زنده نگه داشتن خود، تاراندن مرگ این­قدر رقت­انگیز است؟ مسکوب هم نویسنده یی بود، این اواخر مرد؛ او هم از ایران و ایرانی گله داشت، شاید حال­اش هم به هم می­خورد، اما هرچه بود گلستان نبود، متمدن بود -- نمی­شد مسکوب بود؟ ...
همان وقت­ها که کار گلستان را می­خواندم کار دیگری هم روی میزم بود: نوشته­های دیگری از فرزانه درباره­ی هدایت ... راستی چرا نویسنده­ی ایرانی هدایت­شدنی نیست؟