ادبيات متفاوت

ادبيات مدرن، از آغاز تا ديرباز، در راه "بازنمايش" درست و دقيق واقعيت گام برداشته – ادبيات بايد آينه­ي زندگي مي­شد. حال،‌ سال­ها است كه نويسندگان از اين راه برگشته­اند، ادبيات اين ايده را كنار گذاشته، و داستان ديگر درصدد بازنمايي واقعيت (متعارف يا متعالي)‌ نيست. با اين همه، همسويي و در نهايت همساني ادبيات با واقعيت، يا نوشتار با زندگي،‌ هنوز هم ايده­يي راسخ است. اين ايده در شكل اخيرش مي­گويد كه تمام نوآوري­ها، هنجارستيزي­ها،‌ سنت­گريزي­ها،‌ ساختارشكني­ها، و در يك كلام تمام "تفاوت"ها براي ايجاد شباهتي درست­تر و دقيق­تر ميان اثر ادبي و واقعيت امروزي يا واقعيت آرماني است. چنين گرايشي طبعن مورد قبول و استقبال مخاطبان (خوانندگان و نويسندگان) ادبياتي (آوان­گارد، نامتعارف، نوگرا، و ...)‌ است كه بنا دارد دنيا را "ديگر"گونه ببيند اما تنها از آن رو كه در اين "ديگري" واقعيت دنيا و هويت خود را بهتر ببيند. با اين حال،‌ اگر منظور از "ادبيات متفاوت" چنين ايده­يي باشد، اين ادبيات اصلن وجود ندارد: "ادبيات متفاوت" هم نمي­تواند ابزاري، بهتر از ادبيات مسلط و مرسوم، براي نزديكي به "واقعيت" باشد. سواي هر تحليل تئوريكي، سرشت نوشتار همواره پيشاپيش از فاصله­يي برناگذشتني بين ادبيت و واقعيت خبر مي­دهد و البته در همين فاصله است كه آثار ادبي بيش­ترين جاذبه و برجسته­ترين تاثيرات خود را خلق مي­كنند. اين البته دليلي در تاييد "ادبيات متداول" يا در رد "ادبيات متفاوت" نيست؛ برعكس،‌ حاشيه­يي­ترين و نامتعارف­ترين ادبيات هم دير يا زود مسلط و مرسوم خواهد شد و اين يعني كه نوآورترين آثار ادبي هم چون استعاراتي (از واقعيت يا زندگي)‌ همواره در معرض فرسودگي و بدل شدن به "استعارات مرده" اند: ادبيات متفاوت اگر وظيفه­يي داشته باشد اين وظيفه تنها زنده نگه داشتن استعاره­ي "ادبيات" خواهد بود. ادبيات متفاوت بيش از آن كه تفاوت خود (با ادبيات مسلط) را روشن كند تنها "تفاوت" ادبيات را آشكار ­خواهد كرد – ادبيات، هم چون تفاوت، همچون "تصادف" در معناي هستي­شناختي آن، تجربه­يي تكرارناشدني است. نه بازنمايش واقعيت، كه نمايش اصيل ادبيات: ادبيات متفاوت در واقعيت زندگي نمي­كند، در تفاوت زاده مي­شود، "تفاوت" ي كه ادبيات را ادبيات مي­كند.