کار روشنفکری

چند روزی هست که کار تازه­ی بابک احمدی، "کار روشنفکری" (نشر مرکز)، منتشر شده. احمدی در درآمد مصاحبه­اش با بی­بی­سی تز اصلی خود را به­طور مختصر مطرح کرده، و من هم قبلن اشاره­یی به این تز کرده­ام، تزی حول این محور که، به­جای ارائه­ی تعریفی از موجودی به نام "روشنفکر"، باید کاری با عنوان "کار روشنفکری" را تعریف کنیم. احمدی در کتاب خود شرحی از تعاریف "ماهیت­گرایانه" (ذات­باورانه، اسانسیالیستی) از روشنفکر به دست داده، به نقد نواقص و نفی کارآیی آن­ها می­پردازد و با این حال می­کوشد تا فاصله­ی خود را با تعریفی نام­انگارانه (اسم­باورانه، نومینالیستی) حفظ کند. بر این اساس او این تز "گفتمانی" را ارائه می­کند که کار روشنفکری شرح و بسط گفتمان­ها و تلاش برای برقراری ارتباطی انتقادی بین آن­ها است. علاوه بر بحث­های نظری، تبیین و توجیه این تز با مروری بر آرا و آثار اندیشمندانی (به­ویژه میشل فوکو و ادوارد سعید) صورت می­گیرد که سهم عمده­یی در تعریف و بازتعریف روشنفکری در دنیای معاصر داشته­اند. با این حال، و احتمالن از همین رو، جز پیوستی در دفاع از مفهوم "روشنفکری دینی"، بحث مستقیم یا مشروحی از کردوکار روشنفکران ایرانی در کتاب یافت نمی­شود ...

من ایده­ی احمدی را بسیار جذاب می­دانم و با این حال به­گمان­ام در بحث­های گذشته در باب "کارکرد روشنفکری" نشان داده­ام که مایل به دیدگاهی رادیکال­تر و کمابیش نام­انگارانه ام. از این رو تنها با بخشی از تعریف او موافقت دارم و همان را برای تعریف کار روشنفکری بسنده می­دانم – کتاب را پیش از انتشارش خوانده بودم؛ باید دوباره بخوانم تا بتوانم منظورم را واضح­تر بیان کنم.