سالی به از این سال ها

این که به نسبت سابق کم­تر می­نویسم دلایل متعددی دارد، یکی هم آن که من مدت­ها است با فضای وبلاگستان مشکل پیدا کرده­ام، با این همه برای هرکسی که در این فضا می­نویسد احترام عام قائل ام، و احترام خاص برای آن­هایی که با صداقت و جسارت بیش­تری می­نویسند (سوای دوستان شخصی، کتابچه، مجید زهری، سیبستان، هنوز، و ... را هرگاه که حوصله­یی بوده خوانده­ام و خیلی از نوشته­هاشان را هم قابل­تامل یافتم). هرچه باشد، این­­هایی که هنوز می­نویسند احتمالن از نسلی رو به انقراض اند: وقتی به نسل بعد از خودم نگاه می­کنم – همان دانشجویانی که 5 تا 10 سال بیش­تر با من فاصله­ی سنی ندارند اما دنیاها­شان اصلن ربطی به من و ما ندارد، می­فهمم که این شوری که هنوز در وجود بعضی از جوان­ترها زنده مانده چه­ ارزنده است: آن­ها دست­کم وجود دارند، آن هم در این زمانه­ی عسرت اندیشه – من به آینده­ی این نسلی که دارد می­آید اصلن خوش­بین نیستم.

از این که بگذرم، به رسم مرور سالانه: سالی که گذشت از هر جهت برای من تعیین­کننده بود. خیلی عوض شدم. دید ام نسبت به خیلی چیزها عوض شد؛ بدبین و ناامیدتر شدم؛ به هر رو، بعضی از ترین­های­ام هم در این سالی که گذشت این­ها بودند:

مهم­ترین رخداد شخصی­: «توهم­زدودگی» یا همان «سرخوردگی»
(از تنهایی­ها و تک­افتادگی­ها گرفته تا بیماری­های جسمی و خستگی­های روانی و فرسودگی در فضای عمومی و نهایتن پی بردن به بیزاری عمیقی که همه­ی وجودم را فرا گرفته)
­
تلخ­ترین رخداد شخصی: دور افتادن از عشق­ام، ادبیات (نوشتن / خواندن)
(در یک سال گذشته فقط یک داستان کوتاه نوشتم. طرح­هایی داشتم که به آن­ها حتا فکر هم نکردم. مقالاتی بود که باید می­نوشتم و انگیزه­یی برای عرضه­شان نداشتم – مخصوصن مقاله­هایی که دوست داشتم درباره­ی «مشروطه­ی ایرانی» آجودانی و «معمای هویدا» ی میلانی بنویسم، و همین­طور نوشته­یی در نقد «کار روشنفکری» بابک احمدی، یا مقاله­هایی در زمینه­ی فلسفه یا نظریه­ی ادبی. در حیطه­ی فعالیت حرفه­یی ترجمه­ را مثل سابق ادامه دادم، البته بی هیچ انگیزه­یی برای ترجمه­های تازه. کتاب­هایی که امسال منتشر کردم این­ها بود: «صید قزل­آلا در آمریکا» و «آشنایی با ماکیاوللی» – دو تا از ترجمه­های سابق­ام، «لذت متن» و «فوکو را فراموش کن»، هم با ویرایش مجدد منتشر شدند و «سخن عاشق» هم تجدید چاپ شد. کار در «نشر مرکز» هم به قوت خود باقی است. علاوه بر مسئولیت­های سابق، سرپرستی و ویراستاری مجموعه­یی را بر عهده گرفتم با عنوان «اندیشه­گران انتقادی» که هر مجلدش در معرفی یکی از متفکران معاصر است و ویژگی­های خاص خودش را دارد – دو کتاب اول همین روزها به بازار می­آیند: «پل دومان» با ترجمه­ی من و «موریس بلانشو» با ویرایش من ... خب، گفتم که، کار ترجمه را دیگر با جدیت دنبال نخواهم کرد – دو ترجمه­ی دیگر هم دارم که سال آینده منتشر می­شوند، و احتمالن دیگر دست از کار می­کشم. چرا انکار کنم: تغییر اساسی دیدگاه­ام البته مرا نسبت به ادامه­ی­ این مسیر مردد کرد، اما برخوردها و بازتاب­ها هم مهر تاییدی بود بر این که باید، شاید برای همیشه، با این دنیا وداع کنم. ترجمه­ی آثار ادبی را که دیگر اصلن ادامه نخواهم داد و ترجمه­ی فلسفه و نظریه­ی ادبی را هم دیگر جدی نمی­گیرم. سوای کتاب­ها، یکی دو سخنرانی و یکی دو مصاحبه هم داشتم که همین­جا اشاراتی به آن­ها کردم. ضمنن، در مورد اوضاع نقد و نظر درباره­ی کتاب و ادبیات هرازگاهی نظراتی دادم مبنی بر این که جو رایج را مسموم و محقر می­دانم: باندبازی، فاشیسم فرهنگی – بگذریم از این که مواضعی که در مورد انتخابات گرفتم، و واکنش­هایی که دیدم، مزید بر علت شد تا بهانه­یی باشد برای این که من هم متقابلن ارتباط­ام را به­کل با دنیای رسانه­های فعال در این عرصه­ها قطع کنم)

مهم­ترین رخداد ایرانی: انتخابات ریاست جمهوری
(نظرات­ام نسبت به دوره­ی برگزاری انتخابات قدری عوض شده، اما نه در نتیجه­ی پی­آمدهای آن بل به دلیل شناخت بیش­تر از ایرانیت؛ گمان می­کنم که زیادی خوش­خیال بوده­ام: دچار این توهم بودم که با این کارها می­شود چیزی را نهادینه کرد، غافل از این که جز آن نهاد ایرانیت ظاهرن هیچ چیز در وجود ایرانی نهادینه نخواهد شد. گفتم که، اگر مشارکتی­های مدعی فقط بیست درصد از حامیان خاتمی را برای خود نگه داشته بودند الان معین رئیس­جمهور بود؛ این را هم الان می­گویم که، اگر معین فقط در ده دقیقه توانسته بود ارتباط محتوم عدالت و آزادی را با دو سه مثال ملموس در تلویزیون توضیح دهد باز هم الان او رئیس جمهور بود: هرچه باشد، ما ملتی هستیم که تعیین­کننده­ترین تصمیم­ها را در کم­ترین زمان ممکن می­گیریم و بیش­ترین تغییرها را با بیش­­­ترین شتاب ممکن انجام می­دهیم. این قول که تاریخ را تصادف می­سازد نه تفکر، مصداق­اش مای ایم؛ همچنان که این قاعده که تصادف را می­شود با تفکر هدایت کرد، مستثنای­اش ما)

مهم­ترین رخداد جهانی: کاریکاتورهای دانمارکی
(عجیب این که کم­ترین نوشته­های قابل­تامل را در همین زمینه خواندم در حالی که حرف­­های بسیاری در این باره می­شد گفت، مثلن این که سخن گفتن از دین به­صورت یک کلیت یکدست و یکپارچه کارساز نیست و بنابراین تعریف نسبت دو عامل عمومی آزادی بیان و اهانت به عقاید هم به این ­شکل انتزاعی روشن­ نخواهد شد: تجربه­ی دین"ها" است که آن­ها را از هم متمایز کرده، انگیزه­ی مومنان را تامین و عملکردشان را تضمین می کند: تاریخی دیدن دین)

مهم­ترین تجربه­ی ایرانی: اکبر گنجی
(دیروز روزی بود که گنجی باید آزاد می­شد. کجا شد آن همه غوغای مجازی؟! گمان نمی­کنم دیگر هیچ بنیاد برجسته­ی بین­المللی و نویسنده و روشنفکر­ و چهره­ی سرشناس اروپایی و آمریکایی مانده بود که خواستار آزادی گنجی نشده باشد، با این همه او آزاد نشد. چرا؟ چون به­جای آن چهارصد پانصد نهاد و نویسنده­ی جهانی، گنجی باید چهار پنج هزار هوادار ایرانی می­داشت – که نداشت)

مهم­ترین تجربه­ی جهانی: پیروزی حماس در انتخابات فلسطین
(سوای همدلی یا ناهمدلی با حماس، انتخابات فلسطین این درس را داشت که انتخابات بخشی از وسیله­ی دموکراسی است و دموکراسی هم فقط یک وسیله است نه هدف)

مهم­ترین بحران ایرانی و جهانی: مساله­ی هسته­یی ما
(حرفی نیست، الا این که به دست آوردن فن­آوری تولید بنزین هم بد فکری نبود)

خب، این­ها بخشی از ترین­های من در دنیاهایی بود که سال گذشته تجربه کردم، با بسیاری ترها و ترین­های خوب و بد دیگر. سالی که گذشت برای من سال خوبی نبود، و هرچه بود، خوش و ناخوش، با خوب و بدش گذشت. این هم از سال سی سالگی من.
سرانجام هم سپاس، از همه­ی شما که به هر رو خواننده­ی این نوشته­ها بودید و هرازگاهی نظر هم دادید. امید که سالی که گذشت خوش بوده و سالی که می­آید خوش­تر باشد.