از فلسفه به تاریخ

این اواخر بارها از دل­زدگی و سرخوردگی­ام از فلسفه گفته­ام. حالا فلسفه برای من در حد یک بازی – به معنای مثبت کلمه – است: تا حدودی قواعدش را می­شناسم و بعضن هم از این بازی لذت می­برم، و بس. اما روگردانی­ام از فلسفه مقارن بوده با روی­آوری به تاریخ. به دو دلیل. اول همسخنی و همسنخی history و story که من دورمانده از ادبیات را دوباره به راه خود آورد. و دوم این احساس که آن­چه ما ایرانیان در فلسفه­­گرایی جسته­ایم در تاریخ­نگری یافتنی است. البته این سال­ها من هم سهمی در این فلسفه­پراکنی و تاریخ­گریزی داشته­ام­، عذاب وجدانی هم داشته­ام از این بابت، و تنها کاری که از دست­ام برآمده کوششی بوده برای پیراستن کارنامه­ی پراشکال خود و در نهایت پایان دادن به این پروسه – هرچه هست، این (سوء)سابقه­یی است که از خود به جا گذاشته­ام و اتفاقن اگر تاریخی بنگرم چاره­یی جز «مسئولیت­پذیری / پاسخ­گویی» در قبال آن آن ندارم.
صدمین سال­گرد مشروطه است، و از قضا عطف توجه­ من از فلسفه به تاریخ هم مصادف بوده با جلب توجه­ام به تاریخ مشروطه. تحت تاثیر رورتی، چرخش فکری من تا مدت­ها سلبی و استعاری بود، اما آن­چه این چرخش را ایجابی و عینی کرد آثار مورخی است که باید به این بهانه ادای احترامی کنم به او: از بخت­یاری من بود که در این میانه با آثار آجودانی آشنا شدم، بس دیر اما بالاخره آموختم «ما هنوز نیازمند بازخوانی تاریخ مشروطه­ ایم زیرا مسائل ما همچنان مسائل صدر مشروطه است.»